Gabari Nedir Mimari?

Gabari nedir arsa Gabari ne demek? inşaat ve ulaşımda kullanılan bir terimdir. İnşaat alanında kaldırım hizası ve çatı arasında yapının ulaşabileceği azami yüksekliği ifade eder. Mimari Gabari hesaplama belirli kriterler göz önüne alınarak belediye tarafından belirlenen bir değer ile değerlenir. Yani ilden ile, ilçeden ilçeye ilgili yerin coğrafi özellikleri de dikkate alınarak belirlenen bir değerdir.  Bunlar arsanın toplam yüz ölçümü, arsanın boyu ve emsal değeridir. Emsal değeri ile kastedilen o arsaya kaç metrekare inşaat yapabileceğin izdir.

Arsa Gabari Sınırlaması

Tapu belgelerinde KAKS olarak belirtilir. Örneğin 100 metrekare arsanın imar planında  KAKS 0,3 olsun. Azami inşaat alanı 100 metrekarenin 10’da 3’ü yani 30 metrekare olur. Emsal yatay inşaat alanına dair bilgi verirken, Gabari ise azami yüksekliğe dair sınır çizer. Yukarıda sıralanan kriterler ile amaçlanan yapısal anlamda düzenin genele yayılmasıdır. Belediye sınırları içerisinde gabari sınırlaması ile yapısal birlik sağlanırken, görüntü kirliliğinin önüne geçilmiş olur.

Trafik’te Gabari 

Trafikte Gabari öncelikli olarak kara yollarına ait bir terimdir. Araçların yüklü veya yüksüz güvenli seyirlerini temin etmek amaçlanır. Araçların ve taşıdıkları yüklerin uzunluk, genişlik ve yüksekliklerini belirleyen ve sınırlayan ölçülerdir. Fransızca gabarit (ölçme kalıbı) sözcüğünden alıntıdır. Gabari levhası temas edilmesi halinde yıkılma veya zarar görme tehlikesi bulunan köprü gibi yükseltilerin yakınına yerleştirilir. Amaç gabari sınırlaması hakkında sürücülerin bilgilendirilmesidir. Ancak yolların yenilenmesi ile yükseltinin değişme ihtimali söz konusu olacağından gabari levhası sık aralıklarla yenilenmelidir. Aksi halde bu durum araç sürücülerinin yanlış yönlendirmesine vesile olur. Örneğin köprünün çökmesine yol açabileceği gibi araçların yıkılan köprünün altında kalmasına dolayısıyla can kaybına yol açabilir.

Gabari teriminin kara yollarının haricinde demir yolu ulaşımında da geçerliliği vardır. Demir yolunda çeken ve çekilen araçların  geçebilmesi için demir yolunun her iki tarafında ve üstündeki boşluğu denir. Hem çeken hem çekilen taşıtlara yol gösterir.  Amaç bu taşıtlara yoldaki engellerin, yapı çerçevelerinin ve köprü, menfez, yarma, şev gibi sanat yapılarının konumlarını hatırlatmaktır. Ölçümde araçta bulunan nesnenin yatay ve dikey uç sınırları ölçü alınır. Çeken veya çekilen araçtaki uç noktaların gabari yüksekliği ölçülerini aşması tehlikeye işaret eder. Bu durumda gabari taşkını söz konusudur.

Trafikte Gabari Ne Anlamda Kullanılır

Ülkemizde TCDD öncülüğünde belirli bölgeler için oluşturulmuş gabari planları mevcuttur. Örneğin Edirne Kapıkule arası yapılacak taşımalarda bu hatta özel oluşturulmuş plan izlenir. Kapıkule – Edirne, Van – Kapıköy ve Manisa – İzmir hatları en yüksek gabari ölçülerini teşkil eder. Bu hatlar aynı gabari değerine sahiptir.Bunun yanı sıra yine TCDD tarafından oluşturulmuş genel bir Gabari planlaması mevcuttur. TCDD genel gabarisinde işaret edilen ölçüler TCDD hatlarındaki en düşük değerdeki gabarilerdir. Birden çok bölgeden geçilmesi durumu söz konusu olabilir. Böyle bir durumda en düşük gabari ölçüsü dikkate alınır ve buna göre yükleme yapılır.

Ne Gibi İşlevleri Vardır?

Demir yollarında altyapının durumuna ve taşıtın özellikleri baz alınarak oluşturulmuş gabari türleri mevcuttur. Bunlar tünel, yapı, yük ve taşıt  gabarileridir. Tünel gabarisi tünel yapımı esnasında uygulanır ve projedeki minimum ölçüleri gösterir. Yapı gabarisi üst geçit, köprü gibi yapılar ile demir yolu arasında bırakılması gereken minimum mesafeyi gösterir.

Yük gabarisi maksimum yük sınırını çizer. Taşıt gabarisi ise demir yolunda işleyen taşıtlara dair ölçüyü ifade eder. Yani tren ve benzeri araçların maksimum imal ölçülerini belirleyen sınırları gösterir. Kısaca demir yolu güzergahında bulunan sanatsal olarak nitelendirilebilecek yapılar ile ilgili bir ölçüdür. Kaza ihtimalini detaylı bir planlama ile ortadan kaldırma amacı taşır.

Mimari Gabari Hesaplaması Nasıl Yapılır?

Gabari hesaplama aşamasında gabari değeri ile kat sayısının irtibatlı olduğu unutulmamalıdır. Öncelikle yarım metre çatı katı çıkartılıp 3’e bölünür ve binanın kat sayısına ulaşılır. Bina belirlenen gabari değerinden yarım metreden yüksek olmamalıdır. Örneğin belirlenen gabari değeri 10 metre ise bina yüksekliği 10,5 metreyi aşmamalıdır. Yukarıda toplam inşaat alanının hesaplanma yöntemi ve kat sayısı hesaplama yöntemleri gösterilmişti. Toplam inşaat alanını kat sayısına böldüğümüzde her bir katın azami metrekaresine ulaşılır.

Gabari Sınırlaması

Uzunluk, genişlik, yükseklik ve çevre gibi kriterler göz önüne alınarak binalara getirilen sınırlamalara Gabari Sınırlaması denir. Gabari sınırlaması ile ilgili bilgiler imar durum belgesinde yer alır. Bu belge ilçe belediyeleri yolu ile temin edilebilir. Arsa almak, satmak istenildiğinde veya danışman olarak satışa aracılık etmek istenildiğinde belediyeye başvurulur. Başvuru sonucu imar durum bilgilerini bizzat veya vekaletname yolu ile elde etmek mümkündür.

İmar durumu belgesinde yapılacak binanın taban alanı katsayısı ve kullanım alanı katsayısına dair bilgiler bulunur. Yani arsa üzerinde binanın kaplayacağı alan, her bir katın alanı ile ilgiler mevcuttur. Dolayısıyla her alım satım durumunda kişinin hesaplamaya dair detaylı bilgi sahibi olma zorunluluğu yoktur. Belge üzerinde yetkili kişiler tarafından yapılan inceleme sonucu bu bilgiler sıralanmıştır. Yetkililerden yardım almak yoluyla gabari sınırlaması ile ilgili talep edilen bilgiye ulaşılabilir.

Serbest Bina Yüksekliği Ne Demek?

Bazen bina yüksekliği ifadesinin karşısında h (serbest) yazar. Bu bina yüksekliği sınırsız anlamına gelmektedir. Toplam inşaat alanı üzerinde değişiklik yapmak mümkün değildir. Bu istenilen sayıda kat çıkılabileceği anlamına gelmez. Sadece bina yüksekliği artar veya azalır. Toplam inşa alanının 1000 metrekare olduğunu düşünelim. 100 metrekareden 10 kat veya 200 metrekareden 5 katlı binalar tercih edilebilir demektir. Bir başka deyimle inşa şekli ve gabari sınırlaması üzerinde esneklik söz konusu olur.

Özellikle inşaya müsait arsa sayısının az olduğu yerlerde ihtiyaç duyulan bir opsiyondur. Bir lastiği çekip uzatabiliriz ancak lastiğin öz maddesini artırıp azaltamayız. Aynı durum serbest bina yüksekliği için de geçerlidir. Bütçenin yeterli olmaması durumunda inşaat alanını tamamlamak gibi bir zorunluluk söz konusu değildir. Bütçe miktarınca inşaat yapılıp kalan hak sonra kullanılabilir.