Makalede Neler Var?
Fikri ve Sınai mülkiyet hakları, fikri mülkiyet haklarının iki başlığından birini oluşturur. Diğer başlık telif haklarıdır. Asıl konuyu oluşturan ilk başlık, 152 ülkenin ortak kararı ile kabul edilmiştir. Sınai mülkiyetin ne olduğu incelenecek olursak bir çeşit koruma olarak karşımıza çıkmaktadır. Genelde sanayi ya da tarım sektöründe gerçekleşir.
Buluş, yenilik, özgün çalışma ve ilk olarak karşılaşılan tasarımların kuruma ya da kişiye sağladığı koruma haklarıdır. Bu hakların adil ve sürdürebilir olması sadece kişiler için değil ülke ekonomisi için de oldukça önemlidir. Çünkü haklarının korunabilmesi ülkenin istihdamı ve gelişmişliği ile derinden bağlantılıdır. Bunların dışına çıkan şirket şahıs vb kurum ve kuruluşlar Fikri sinai mülkiyet kanununa muhalefetten işlem görmektedirler.
Sınai mülkiyet hakları ne demek? Ülkemizde sınai mülkiyet kanunu 2017`den beri yürürlüktedir. Daha önceki dönemde özellikle de Cumhuriyet döneminde bu kanunun olmaması büyük bir eksiklik yaratmıştır. Osmanlı döneminde Alametifarika ile korunan bu haklar değişiklik yapılmadan Cumhuriyet dönemine kadar devam etmiştir.
Türkiye’nin AB’ye giriş süreci, Dünya Ticaret Örgütü Anlaşması imzalandığı zaman dilimi olmuştur. İhtiyaçlara daha kolay cevap verebilmek, yapılacak düzenlemelerin önünü açmıştır. Aynı zamanda temel amaçlardan biri de hukuki boşlukları yok etmektir.
Hakların korunumu bir çok fayda sağlamaktadır. Bunlardan bazıları marka değeri ve kurumsallaşmadır. Aynı zamanda rakip firmaların direk kopyalama yapmasını ve taklidini engeller. Bu haklar sayesinde Ar-Ge ve pazarlama harcamaları geri dönüştürülmüş olur. Kurumsal kimlik oluşumu ve kurumsallaşma, marka yaratma stratejisi kullanımı sonucu oluşmuş olur.
Fikri ve sınai mülkiyet nedir? Sınai haklar nelerdir? Daha önce hiç kimsenin düşünmediği bir fikri olan ve yeni bir ürünü üretmek isteyen insanlar için oldukça önemlidirler. Fikrin ya da ürünün başkaları tarafından kendilerininmiş gibi piyasaya sürmelerini önlemek için bu haklara başvurulur. Bu sayede ürünün ya da fikrin olası sahtekarlık ve hırsızlığa karşı korunumu kolaylıkla sağlanmış olur.
Bu haklar yasalar tarafından sağlanmakta ve hukuki güvence içermektedir. Bütün bunlara ek olarak lisans, sözleşme gibi resmi evraklara ulaşabilmeyi sağlar. Özetlemek gerekirse ilk defa yapılmış tasarım, inovasyon gibi fikirlerin bunu gerçekleştiren kişiye verilen üretme ve pazarlama hakkıdır. Finansman desteği ve pazar arayışında avantaj sağlayıcı etkisi mevcuttur.
Her ürünün kendine has sınai mülkiyet hakkı vardır. Bu haklar o ürünün özelliği ve yapısına göre değişkenlik göstermektedir. Sınai Mülkiyet Hak türleri, 4 başlık altında incelenir. Bunlar marka tescili, patent, faydalı model ve endüstriyel tasarım tescilidir. Sınai mülkiyet hakkı ile koruma altına alınmış olan ürünün izinsiz üretimi ve pazarlanması suçtur. Bu kişiler hakkında yasal işlem başlatılır.
Marka tescili, başvuruyu gerçekleştiren kişi üzerine marka haklarının tescil edilmesi işlemidir. Bu ürünlerin marka ve logolarının üzerine tescil edildiğine dair R işaretini görmek mümkündür. Türkiye`de marka tescili yapmak için başvurulan kurum Türk Patent Ve Marka Kurumu`dur. Marka tescili alabilmek için en önemli şart alınacak olan markanın benzersiz olmasıdır.
Daha önceden alınmış bir marka ikinci kez başkasına verilemez. Genel olarak bu belgenin 10 yıllık bir kullanım süresi vardır. Kişi daha uzun bir süre kullanmak istiyorsa gerekli olan ücretleri yatırması gerekir. Bunun sonucunda 10 yıla varan uzatma sağlanabilir.
Patent, buluş sahibi ya da mucide sağlanan üretme, pazarlama ve kullanma gibi haklarının tümü için gereklidir. Patent alınacak ürünün bazı ön koşulları sağlaması gerekir. Bunun için ürünün sanayiye uygulanabilir olması, bilinen teknikten başka bir durumdaki halde ve yenilik içermesi gerekir. Patenti alınan ürün sahibinden habersiz şekilde pazarlanamaz ve üretilemez.
Alınacak patent uluslararası ya da ulusal boyutta olabilir. Belge, incelemeli patentler için 20 yıl, incelemesiz patentler için 7 yıla kadar süresi var. Patent başvuruları için belli bir ücret ödemesi gerekir. Patent sahibi kimse patentini başka birine satabilir.
Faydalı modelde yenilik ve sanayiye uygulanabilirlik kriterlerini sağlayan ürünler için daha az maliyetli koruma sağlar. Faydalı model verilmesi düşük masrafla patente nazaran daha az sürede koruma başlatır. Faydalı modelin sağladığı koruma 10 yıla kadar varabilir.
Endüstriyel tasarım tescili alacak kişilerinin ürünü üretme şartı aranmaz. Tasarım çizimi ile başvuru yeterlidir. Başvurusu yapılan tasarımın dünya çapında yenilik olması ve ayırt ediciliği sağlaması gerekir. Tescilli tasarım koruma süresi başvuru yapıldığı tarihten sonraki 5 yıl boyunca geçerliliğini korur. Maksimum koruma süresi uzatma yapılarak en fazla 25 yıldır.
